του Τζιάννι Κλεμέντι

“Ο Εβραίος”

Νόμος 205/1943 της 29ης Μαϊου 1943
Διασκευή /Απόδοση: Πέτρος Νάκος
Έργο βασισμένο στο “L’Ebreo” του Τζιάννι Κλεμέντι
(Βραβείο καλύτερου σύγχρονου ιταλικού έργου 2007)

Μια ανατρεπτική κωμωδία, που μέσα από πικρό χιούμορ και απρόβλεπτες καταστάσεις,
οδηγείται προς ένα αναπάντεχο φινάλε…

Το θεατρικό έργο “Ο Εβραίος”, παρουσιάζεται για δεύτερη συνεχή χρονιά από τον θεατρικό οργανισμό Altera Pars σε ελεύθερη απόδοση,διασκευή και σκηνοθεσία Πέτρου Νάκου.

Ήρωες του έργου ο Χαράλαμπος και η Ασημίνα Τσιγαρίδα, ένας πρώην φτωχός και τίμιος υπαλληλάκος και μια πρώην ταπεινή υπηρέτρια, καθώς και ο συμπαθής φίλος τους Αρίστος.
Το ζευγάρι απολαμβάνει για δεκατρία ολόκληρα χρόνια την περιουσία ενός άλλου και στο τέλος οδηγείται στην παράνοια, με την υποψία της αναπάντεχης επιστροφής του νόμιμου ιδιοκτήτη, ενός Εβραίου τοκογλύφου.

ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Θεσσαλονίκη 1955. Στο κέντρο της εβραϊκής συνοικίας της πόλης, το ζεύγος Τσιγαρίδα απολαμβάνει μια άνετη και πολυτελή ζωή, καθώς βρέθηκε να διαχειρίζεται μια αξιοσέβαστη πλην όμως “ξένη” περιουσία. Το αφεντικό του Χαράλαμπου, ένας πλούσιος Εβραίος υφασματέμπορος και εισοδηματίας, υπό τον φόβο και την απειλή της δήμευσης της περιουσίας του από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής , αποφασίζει να μεταβιβάσει “εικονικά” το βιος του, στον έμπιστο υπάλληλό του , με την συμφωνία να το πάρει πίσω με τη λήξη του πολέμου.
Ο πόλεμος τελειώνει, όμως ο “Εβραίος’’ δεν επιστρέφει και έτσι επί 13 χρόνια το ζεύγος Τσιγαρίδα, ζει με την πεποίθηση ότι η αναπάντεχη κοινωνική και οικονομική του ανέλιξη είναι μια οριστική και αμετάκλητη πραγματικότητα.
Ξαφνικά ένας απρόσκλητος επισκέπτης τους χτυπάει την πόρτα. Και αν είναι ο νόμιμος ιδιοκτήτης;
Αν είναι ο “Εβραίος’’ ; Ο κίνδυνος να απολέσουν τα “κεκτημένα’’ μιας ζωής τους αναστατώνει, τους διχάζει και τους τρομοκρατεί. Να ανοίξουν ή όχι; Η δαιμόνια Ασημίνα, γοητευμένη από τη δύναμη του χρήματος, αποφασισμένη να “γαντζωθεί’’ με λύσσα σε ο,τι θεωρεί ότι της ανήκει, χρησιμοποιεί κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο για να κάμψει τις ηθικές αναστολές του φιλότιμου υζύγου της, πείθοντάς τον να κρατήσουν την πόρτα κλειστή. Να αγνοήσουν το παλιό “αφεντικό’’ και ευεργέτη τους, που δεν ήταν άλλωστε παρά “ένας άσπλαχνος και χυδαίος τοκογλύφος, ένας
εκμεταλλευτής’’. Ο “Εβραίος” συνεχίζει να χτυπά επίμονα την πόρτα και το ζεύγος Τσιγαρίδα οδηγείται στην απόλυτη παράνοια. Η δύναμη του χρήματος έχει για τα καλά διαβρώσει τις ψυχές τους και ο φόβος επιστροφής στο ταπεινό και φτωχικό παρελθόν θολώνει επικίνδυνα το μυαλό τους.

Σημείωμα Σκηνοθέτη/Μεταφραστή

“Από την πρώτη στιγμή ταύτισα τους χαρακτήρες του Κλεμέντι με το δράμα και την ψύχωση που περνά η χώρα και ο καθένας από εμάς αυτά τα τελευταία χρόνια του περιβόητου μνημονίου. Στα μάτια μου ο εφιάλτης και το δίλημμα των ηρώων αντικατοπτρίζει σαδιστικά και αποδίδει παραστατικά την πορεία μιας ολόκληρης χώρας και μιας κοινωνίας προς την μαζική υστερία του σχεδίου διάσωσης και την τελική της εξαθλίωση. Αποδίδει ανάγλυφα την έννοια της συλλογικής ευθύνης και του αισθήματος ενοχής που γεννάται, συνεπεία αυτής, σε έναν ολόκληρο λαό. Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που αποφάσισα να ασχοληθώ ενεργά με το συγκεκριμένο έργο. Μετά από μελέτη ανακάλυψα πολιτικά και οικονομικά σκάνδαλα που ταλάνιζαν την Ελλάδα της εποχής εκείνης όπου ο συγγραφέας τοποθετεί την δράση του έργου (1955-1956) και διαπίστωσα με μεγάλη μου έκπληξη την σατανική ομοιότητα με την σημερινή εποχή.
Οικονομική δυσπραγία, πολιτική αστάθεια, τεταμένες διπλωματικές σχέσεις με την Γερμανία λόγω του πρώτου σκανδάλου Siemens και πολλές ακόμα πικάντικες λεπτομέρειες και ομοιότητες”.

Προσπαθώντας να βάλω την σκέψη μου σε μία τάξη, προσπαθώντας να ανακαλύψω τι ήταν αυτό που έκανε τους ήρωες του θεατρικού έργου του Κλεμέντι να απολαμβάνουν την εικονική τους πραγματικότητα, την περιουσία ενός άλλου για 13 ολόκληρα χρόνια και στο τέλος να οδηγούνται στα μονοπάτια της παράνοιας με την υποψία της αναπάντεχης επιστροφής του νομίμου ιδιοκτήτη, ενός Εβραίου «τοκογλύφου», οδηγήθηκα στους δρόμους της Θεσσαλονίκης του 1955…. Γνώριζα, είχα διαβάσει ότι κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής μεγάλος αριθμός Εβραίων της Θεσσαλονίκης (το 1/5 του πληθυσμού της πόλης) μεταφέρθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξοντώθηκε σε αυτούς τους τόπους ανθρώπινης φρίκης και θανάτου… προφανώς οι άνθρωποι αυτοί άφησαν περιουσίες πίσω τους …τι να απέγιναν…? και όσοι πράγματι κατάφεραν να σωθούν, γύρισαν άραγε πίσω….? Βρήκαν τις περιουσίες τους…? Ύστερα, κάπου διάβασα…. Ο Νόμος 205/1943 επέτρεψε στους Έλληνες, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης, δωσίλογους ή μη, να επωφεληθούν από την αναχώρηση των συμπατριωτών τους στα στρατόπεδα του θανάτου…

Το σχέδιο της Ναζιστικής Γερμανίας στηριζόταν τελικά και σε ψυχολογικούς παράγοντες: κυρίως στην απληστία που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο σε συνδυασμό με το μίσος και την εχθρικότητα που συχνά επεδείκνυαν οι ντόπιοι κατά των Εβραίων Πόσοι άνθρωποι πράγματι θα προέβαλαν αντίσταση στο να αποκτήσουν περιουσιακά στοιχεία άκοπα και χωρίς να χρειάζεται να γνωρίζουν την προέλευσή τους…?«Και μάλιστα όταν ο χαμένος δεν ήταν άλλος από έναν Εβραίο!»Υπό αυτές τις συνθήκες, συχνά δυστυχώς, η ηθική παραμερίζεται από την προοπτική του άμεσου και ανέμελου πλουτισμού.

Κάπου εκεί γεννήθηκαν οι δικοί μου ήρωες… Ο Χαράλαμπος και η Ασημίνα… ένας πρώην υπαλληλάκος και μία πρώην υπηρέτρια… ζούν πια σε μια πολυτελή κατοικία κάποιου άλλου, απολαμβάνοντας τα πλούτη του,  εκμεταλλευόμενοι το δράμα του και την ατυχία του να γεννηθεί Εβραίος…Τους βλέπω πια… Οι ήρωές μου  απολαμβάνουν τους καρπούς της πιο επικίνδυνης μορφής νεοπλουτισμού… εκείνης που είχε σύμμαχο την αβασάνιστη αρπαγή πραγμάτων που ανήκουν σε άλλους… μια αρπαγή που φαίνεται να εκτελέστηκε με ένα πέπλο αριστοτεχνικά μεθοδευμένης νομιμοφάνειας την οποία οι ήρωες γνώριζαν, ή δεν ενδιαφέρθηκαν να μάθουν, ή απλά…. ξέχασαν ότι γνώριζαν… και έτσι, η αρπαγή θέριεψε το τέρας της απληστίας που πάντα, κάπου παραμόνευε σιωπηλά… άρχισαν να τρέφονται και εκείνοι από αυτό… και το τέρας κατάφερε να ξεθωριάσει την προσωπικότητά τους και να κάμψει κάθε αντίσταση που μπορεί να προβάλει η ηθική, η αγάπη, η πνευματική καλλιέργεια, η ψυχή… Ο Χαράλαμπος και η Ασημίνα μετατράπηκαν σε στεγνά, αποστεωμένα πλάσματα… εκείνη αθεράπευτα υποστηρικτής των σαθρών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ύλη και τον κοινωνικό κομπασμό και εκείνος με μια υποψία ζωής να φτερουγίζει αδύναμα, μια υποψία αντίστασης, τόσο δειλής, τόσο ισχνής που γίνεται η μεγαλύτερη, η πιο βασανιστική τιμωρία της συνενοχής, αναγκασμένη να ζει παρέα με τα απομεινάρια αξιών, συναισθημάτων και ονείρων. Και όταν ο εφιάλτης της προδοσίας… επιστρέφει… Εκείνοι, κρύβονται πίσω από τις κουρτίνες… για πόσο ακόμη όμως….? Τι άλλο είναι έτοιμοι να κάνουν…?

Το οργανωμένο πρόγραμμα της Ναζιστικής Γερμανίας δεν περιοριζόταν μόνο στην εξόντωση των Εβραίων… στόχευε με σατανικό τρόπο στη μετάλλαξη κάποιων άλλων σε ανθρωπόμορφα τυφλωμένα τέρατα… Πόσα λίγα ίσως ξέρουμε γι΄ αυτό…

Οι Γερμανοί έβγαζαν διαταγή και υποχρέωναν τα κατακτημένα κράτη να ψηφίζουν αντίστοιχο νόμο. Ο κατακτητής καλλιεργούσε και τροφοδοτούσε μια εσφαλμένη αίσθηση νομιμότητος, ότι δηλαδή τα μέτρα λήφθηκαν από την Ελληνική Πολιτεία ενώ οι εκτελεστικές αποφάσεις έφεραν την υπογραφή του εκάστοτε Υπουργού των Οικονομικών νομιμοποιώντας και παγιώνοντας παράνομες καταστάσεις που κατέλυαν βασικούς θεσμούς και θεμελιώδεις αρχές πάνω στις οποίες στηρίζεται η οργάνωση της κοινωνίας. Το υπό κατοχή κράτος έθετε υπό την νομή και κατοχή του τις περιουσίες που είχαν κατασχεθεί ή αφαιρεθεί και στην συνέχεια μεταβίβαζε στους κατακτητές το προϊόν που προέκυπτε από την εκποίησή τους ή την με οποιοδήποτε άλλο τρόπο εκμετάλλευσή τους.

Στην συνέχεια γινόταν η μεταφορά των οικονομικών πόρων στο Τρίτο Ράιχ ή/και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που τελούσαν υπό Γερμανική κατοχή με σκοπό να χρηματοδοτηθεί η συνέχιση του πολέμου ή προκειμένου να θησαυρίσουν μέλη του Ναζιστικού Κόμματος.

Την ακίνητη περιουσία των Εβραίων την εκχωρούσαν στα κράτη, καθιστώντας τα κατά κάποιο τρόπο συνενόχους… Το ίδιο έγινε και στην Ελλάδα….. Διορίστηκαν μεσεγγυούχοι που διαχειρίζονταν τα ακίνητα…… Κάποιοι, όπως και στην περίπτωση του έργου μας, αναγκάστηκαν να προβούν σε εικονικές μεταβιβάσεις… με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα επιστρέψουν… Δεν μεταβιβάστηκαν μόνο σπίτια, αλλά και επιχειρήσεις, κινηματογράφοι, βιομηχανίες. Το Γ΄ Ράιχ κατέστρεψε την Ελλάδα και οικονομικά και ηθικά. «Την ηθική διάβρωση μέσω του χαφιεδισμού και της χρυσοφιλίας τη ζούμε μέχρι σήμερα. Αλλά ακόμη και η πείνα ήρθε βάσει σχεδίου».

Έπειτα διάβασα για ένα σκάνδαλο που ξέσπασε στην Ελλάδα το 1955…σκάνδαλο SIEMENS το ονόμασαν… το οποίο αποσταθεροποίησε και οδήγησε σε πτώση την τότε ελληνική κυβέρνηση επειδή κλονίστηκαν οι σχέσεις με την Γερμανία…

Ξαφνικά, επέστρεψα στο 2013…

Είναι μόνες ορισμένες από τις τακτικές του σχεδίου, σκέφτομαι….

Και εμείς, πρέπει να διαλέξουμε «στρατόπεδο»… Αν μπορούμε ακόμη…

Πέτρος Νάκος

Ευχαριστώ τον κο κ. Κων/νο Μαγκλιβέρα, δικηγόρο, καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου ο οποίος με την μελέτη του με τίτλο «ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΧΡΥΣΟΥΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ» με βοήθησε σε μεγάλο βαθμό στην προσπάθειά μου να κατανοήσω και να αξιολογήσω τα σχετικά ιστορικά γεγονότα και την σχετική νομοθεσία.

Συντελεστές:

Ελεύθερη απόδοση/Διασκευή/Σκηνοθεσία : Πέτρος Νάκος

Επιμέλεια σκηνικού/ Κοστούμια: Δέσποινα Χειμώνα

Σχεδιασμός φωτισμών: Πέτρος Νάκος – Ρίζος Τσιγάρης
Επιμέλεια μουσικής/ Σύνθεση ήχων: Ιάκωβος Δρόσος

Παίζουν: (Με σειρά εμφάνισης)
Μίνα Χειμώνα – Κοσμάς Ζαχάρωφ – Γιάννης Παπαθανάσης

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ: 95΄λεπτά

ΘΕΑΤΡΟ ΚΟΛΟΣΣΑΙΟΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΑΠΟ ΠΕΜΠΤΗ 24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2014
ΠΕΜΠΤΗ/ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ/ΣΑΒΒΑΤΟ 21.15 – ΚΥΡΙΑΚΗ 19.15

ΓΙΑ ΛΙΓΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ “ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΤΖΗΣ”
ΔΕΥΤΕΡΑ 7 & ΤΡΙΤΗ 8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 21:00
σε συνεργασία με το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ιωαννιτών και το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΣΤΕΡΙΑ ΣΕΡΡΕΣ
ΣΑΒΒΑΤΟ 26 & ΚΥΡΙΑΚΗ 27 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013
σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Σερρών

Κτίριο Ο.Σ.Κ (ΠΑΡΚΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ) ΣΤΥΛΙΔΑ
ΤΕΤΑΡΤΗ 9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2014 21:00

ΘΕΑΡΟ ΤΡΙΑΝΟΝ ΝΑΥΠΛΙΟ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 21 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014 21:30